Tacikistan Başörtüsünü Neden yasakladı?

Tacikistan'da başörtüsü yasağı dahil 35 yasa tasarısı Perşembe günü Cumhurbaşkanı İmamali Rahman tarafından imzalandı.

Kararla, İslami sembollerin bulunduğu her türlü kıyafetin kullanımı dahil çocukların bayramlarda kapı kapı gezerek harçlık topladığı, Tacikistan'da "iydgardak" diye bilinen yüzlerce yıllık gelenek de yasaklanmış oldu.

Hükümet, yapılan değişiklikle "milli kültürel değerlerin korunmasını," "batıl inanç ve aşırıcılığın önlenmesini," "bayramlarda ve merasimlerde israfa yer verilmemesini" hedefliyor.

Bu doğrultuda kanunları ihlal eden kişi eğer sivilse 7.920 Tacikistan somonisi (25.000 lira), hükümet yetkilisiyse 54.000 somoni (167.000 lira), dini otoriteyse 57.600 somoni (178.000 lira) tutarında para cezasına çarptırılacak.

Tacikistan'da aşırılık yanlısı tüm eğilimler ülkenin önemli tabuları arasında yer alıyor. Bugün ülkenin yasaklı listesinde 18 terör örgütü ve siyasi hareket var. IŞİD ve El Kaide gibi örgütlerle, 2015'te kapatılan Tacikistan İslami Diriliş Partisi (TİDP) ve Grup-24 aşırılığın ve terörün ana kaynağı olarak görülüyor.

Son olarak IŞİD'in Horasan kolunun üstlendiği Rusya'nın başkenti Crocus City Hall saldırısında Rus kolluk kuvvetlerinin yakaladığı 4 kişi Tacik pasaportuna sahipti.

144 kişinin öldüğü ve 551 kişinin yaralandığı 22 Mart'taki saldırı, Tacikistan'daki mevcut hükümetin benimsediği aşırılık karşıtı politikaların meşruiyetini sağlayan argümanlardan biriydi.

Perşembe günü imzalanan karar da Cumhurbaşkanı Rahman'ın 30 yıllık iktidarında benimsediği neo-komünist politikaların sonuncusu oldu.

30 yıl önce, Tacikistan'da İslami kurallara dayalı bir devletin kurulma ihtimaline tepki olarak çıkan ve Rusya'nın da desteğiyle körüklenen, 100.000'den fazla kişinin hayatını kaybettiği iç savaşta, şimdiki Cumhurbaşkanı Rahman Tacikistan İslami Diriliş Partisi'nin (TİDP) paramiliter güçleriyle çatışma halindeydi.

Birleşmiş Milletler'in (BM) öncülüğünde, 1997'de varılan mutabakatta muhalif pozisyondaki Tacikistan İslami Diriliş Partisi'ne (TİDP) bir dizi imtiyaz tanındı ve 5 yıldır devam eden, savaş sırasında 1 milyon insanın evini terk etmek zorunda kaldığı iç karışıklık sulh yoluyla çözüldü.

Anlaşmaya göre şeriat taraftarı TİDP temsilcileri, hükümetin yüzde 30'una ortak olacak, TİDP, Orta Asya'da Sovyet dönemi sonrası İslami değerler üzerine kurulmuş ilk parti olarak tanınacak, parlamentoda Müslüman çoğunluğu temsil edecekti.

Tacikistan üzerine çalışan Fransız akademisyen Dr. Helene Thibault, 1997'de TİDP'nin Başbakan Yardımcılığı, Devlet Gümrük Komisyonu Başkanlığı, Devlet Gümrük Muhafaza Komisyonu Başkan Yardımcılığı, Devlet Petrol ve Gaz Şirketi Başkanlığı gibi kritik görevleri üstlendiğini, fakat 2003'te önemli pozisyonlardaki 53 bürokrattan sadece 12'sinin görevine devam ettiğini yazdı.

1990'larda Tacikistan'a şeriat getirmek isteyen ve Orta Asya'nın ilk İslamcı tandanslı partisi olan TİDP, 2000'lerde yasama-yürütme-yargı erkleri üzerindeki etkisini her geçen gün artıran Cumhurbaşkanı Rahman'a muhalefet etmekte ve meydan okumada güçlük yaşadı.

Parti değişen siyasi atmosferden ötürü eskiye kıyasla daha ılımlı hale geldi. Özellikle kurucu başkan Said Abdullah Nuri'nin 2006'daki vefatından sonra, TİDP yetkilileri, Cumhurbaşkanı Rahman'ın 2009'da, kamu ve eğitim kurumlarına getirdiği başörtüsü yasağını İslami açıdan değil, insan hakları ihlali üzerinden eleştirecekti.

2015'e gelindiğinde hükümetin önemli bürokratlarından General Abdulhalim Nazarzoda'nın başarısız olduğu ve hayatını kaybettiği darbe girişimine TİDP bağlantılı isimlerin yardım ettiği iddia edildi.

Aynı yıl Tacikistan Yüksek Mahkemesi'nde görülen davada, hükümetin sağladığı dosyalar sonucu partinin faaliyetlerini noktalamasına hükmedildi.

Bugün halkın yüzde 96'sının kendisini Müslüman olarak tanımladığı, 10 milyona yakın insanın yaşadığı Tacikistan, ABD Uluslararası Dini Özgürlükler Komisyonu'nun (USCIRF) 2023 tarihli raporunda "özel önem arz eden ülkeler" arasında bulunuyor.

Tacikistan Diyanet İşleri Komitesi'nin 2017 tarihli bir açıklamasında, sadece bir yıl içerisinde 1.938 caminin kapatıldığı, ibadethanelerin çay ocağı, tıp merkezi gibi yerlere çevrildiği belirtildi.

2011'de yürürlüğe giren "Ebeveyn Sorumluluk Kanunu" ile çocuğunu yurt dışında dini eğitime yollayan velilerin cezalandırılması öngörülürken, aynı kanuna göre 18 yaş altı gençlerin izinsiz ibadethaneye girişi yasaklandı.

Yine sakala dair hiçbir kanuni kısıtlamanın olmadığı Tacikistan'da, polisin binlerce erkeği zorla tıraş ettiği biliniyor.

2016 tarihli Anayasa'nın 1'inci maddesindeki şekliyle, Tacikistan'ı "demokratik, egemen, hukuka dayalı ve laik" hale getirmeyi gaye edinen Cumhurbaşkanı Rahman, başörtüsü yasağını da kapsayan son değişiklik için halka "Allah'ı kalbinizle sevin. Kendi kültürünüzü unutmayın" tavsiyesinde bulundu.

Tacikistan'da yaşananlar, başörtüsünün bir gecede yasaklanmadığını, başörtüsüne getirilen kısıtlamanın 30 yıllık bir arka plana sahip olduğunu gösterir nitelikte.