Kara Cuma, Siber Pazartesi'yle Mücadele Ediyor!

İngilizcede "Black Friday" diye bilinen, Türkçede ise "Kara Cuma" diye ifade edilen alışveriş günü, bu yıl 29 Kasım'a denk geldi. Mağazalar ve online pazarlama siteleri ise akıma yönelik reklamlarını çoktan başlattı.

Öte yandan, bazı pazarlama uzmanları Kara Cuma'nın orijinal anlamını giderek yitirdiği yorumunda bulunuyor. Buna göre Kara Cuma son yıllarda Siber Pazartesi'yle (Cyber Monday) de mücadele etmek zorunda.

Peki Kara Cuma ve Siber Pazartesi nasıl ortaya çıktı ve tüketicinin eğilimleri nasıl değişti?

Kara Cuma polis memurları tarafından ortaya atıldı
Kara Cuma terimi Siber Pazartesi'nin aksine yüzyüze, sosyal bir alışveriş deneyimi olarak ortaya çıktı ve 1960'larda Philadelphialı polis memurları tarafından ortaya atıldı.

Söz konusu gün, ABD'de Şükran Günü'nden sonraki gün ve her yıl cumartesi günü oynanan Ordu-Donanma futbol maçından önceki güne denk geliyordu.

Tatil günü dolayısıyla evde olan yurttaşlar ve maça gelen turistler o gün perakendecilere hücum ediyor ve kolluk kuvvetleri kabalıklarla mücadele etmek zorunda kalıyordu.

Ayrıca insanlar evde olduğu için perakendeciler, onları mağazalara çekilebilme amacıyla ürünlerin fiyatlarını düşürmeye başlamıştı.

Bu aynı zamanda ailecek yapılacak bir alışveriş aktivitesiydi.

Pennsilvanya Üniversitesi Wharton Okulu'nda pazarlama profesörü olan Barbara Kahn, "Fırsatlar yataktan fırlayıp mağazaya koşmaya ve hatta belki bir süre sıra beklemeye değecek ölçüde olmalıydı," dedi.

NBC News'a konuşan Kahn, "Black Friday eskiden insanların mağazaya gitmesini tetikleyen bir şeydi. Ancak genel bir promosyon sezonuna dönüşerek büyüsünü kaybetti. Büyüsünü yani aciliyet duygusunu," ifadelerini kullandı.

Kara Cuma nasıl Kara Kasım oldu?
Kara Cuma önceden kış tatilini ve alışveriş sezonunun başlangıcını müjdeliyordu. Amerikalıların Noel'inden önceki gün olan 24 Aralık da bu sezonun sonuydu.

Ancak birçok perakendeci artık indirimlerini Kara Cuma'dan bir ay önce başlatıyor.

Uzmanlara göre perakendeciler zamanla kimin daha erken indirim duyuracağı yarışına girişti. Bazıları Şükran Günü'nde de insanları mağazalarına çekmeye çalıştı. Bu da Kara Cuma'yı sonraki pazartesi gününe (Bu daha sonra Siber Pazartesi olarak adlandırılacaktı) uzanan beş günlük bir alışveriş sezonuna dönüştürdü.

Ancak bu beş gün bir haftaya ve ardından birkaç haftaya çıktı. Böylece uzmanlar tüm kasım ayına "Kara Kasım" adını verdi.

Buna rağmen Kara Cumalardaki yüzyüze alışveriş çılgınlığı tamamen sönümlenmiş değil. Ulusal Perakende Federasyonu'na (NRF) göre, Şükran Günü hafta sonu boyunca mağazada alışveriş yapmak en azından ABD'de halen popüler. 2023 Kara Cuma'da 76,2 milyon kişi alışveriş çılgınlığına katıldı.

Arizona Eyalet Üniversitesi'nde işletme profesörü Dale Rogers, son 20 yılda Kara Cuma satışlarının uluslararası alanda da yayıldığını söyledi. New York Times'a konuşan Rogers, "Küçük bir Amerikan olayı olarak başladı. Şimdi gerçekten küresel," ifadelerini kullandı.

Öte yandan son yıllarda Kara Cuma'da çevrimiçi satışlar da büyük ölçüde arttı. 2019'da 84,2 milyon Amerikalı mağazadan alışveriş yapmayı seçerken, 93,2 milyon Amerikalı çevrimiçi alışveriş yapmayı tercih etti.

Siber Pazartesi nereden çıktı?
Siber Pazartesi, Şükran Günü'nde hafta sonunu takip eden pazartesiyi ifade eden bir e-ticaret terimi olarak ortaya çıktı. Çevrimiçi perakendeciler genellikle bu günde, fiziksel mağazaların Kara Cuma'da yaptığı gibi özel promosyonlar, indirimler ve satışlar sunuyor.

Geleneksel perakendeciler ise genellikle Siber ​​Pazartesi'de yalnızca web sitelerine özel fırsatlar çıkarıyor.

Tüketiciler Siber ​​Pazartesi'yi çeşitli nedenlerle seviyor. Birçok kişi sadece bir fırsat yakalamak için tatilde ailelerinden uzakta vakit geçirmek istemezken, diğerleri Kara Cuma'da oluşan uzun kuyruklarda beklemek istemiyor.

Investopedia'ya göre, Siber ​​Pazartesi, tüketicilere alışveriş yapmanın rahat ve zahmetsiz bir yolunu sunuyor ve çoğu perakendecinin teşvik olarak ücretsiz kargo seçenekleri sunması da çevrimiçi alışverişi daha cazip hale getiriyor.

Bu alışveriş günü NRF'nin Shop.org sitesi tarafından 2005'te icat edildi. COVID-19 pandemisi sırasında gelen karantina önlemleri de günün popülerliğini artırdı. 2020'de Black Friday dijital harcamaları 9 milyar dolara, Siber Pazartesi harcamaları ise neredeyse 10 milyar dolara ulaştı.

Ne kadar küresel?
Bu yıl 2 Aralık 2024'e denk gelen Siber Pazartesi'nin küresel çapta bilinirliği ise Kara Cuma ve Kara Kasım kadar fazla değil. Ancak yine de ABD dışında pek çok ülke bu çılgınlığa rağbet gösteriyor.

Verilere göre Siber Pazartesi'ye 28 ülke katılıyor. En fazla farkındaki yüzde 89 ile İngiltere'de. Onu Almanya (yüzde 86), İspanya (yüzde 85), İtalya (yüzde 80), Hollanda (yüzde 70) ve İsveç (yüzde 69) izliyor.

Siber Pazartesi'nin popülerliğini artırmasında Kara Cuma'da kalabalıkların izdiham yaratarak mağazalara girdiği görüntülerin yarattığı olumsuz intiba rol oynamış olabilir.

Özellikle 2000'li yıllarda medyada yüzlerce insanın kavga ettiği ve indirimli televizyonlar, tasarımcı kıyafetleri ve çeşitli ev eşyalarını almak için itişme, küfür, bağırma ve hatta saç çekme gibi eylemlerde bulunduğu görülüyordu.

Hangisi daha ilgi çekici?
NRF'ye göre, 2019'dan bu yana her yıl Kara Cuma, Siber Pazartesi'ye baskın geldi. Ancak Adobe'ye göre ise ABD'liler Siber Pazartesi'de Kara Cuma'dan daha fazla harcama yapıyor.

Widener Üniversitesi'nde tüketici psikolojisi profesörü Ross Steinman, perakendecilerin web sitelerinde Siber Pazartesi'nin fırsatlardan yararlanmak için son şans olarak lanse edilmesinden kaynaklanıyor olabileceğini söylüyor.

Adobe, perakendeciler rekabetçi indirimler sunduğu sürece alışverişçilerin 2024 tatil sezonunda elektronik, ev aletleri ve spor malzemeleri gibi yüksek fiyatlı ürünlere harcamalarını artırmasını bekliyor.