'Kara Cuma' Geleneği Nasıl Başladı?

Bugün, dünya çapında pek çok marka ve firmanın indirim yaptığı, müşterilerin indirimlerden faydalanabilmek için mağazalarda izdiham yarattığı gün olan Black Friday (Kara Cuma). Türkiye'deki şirketler tarafından da "Efsane Cuma", "Müthiş Cuma", "Güldüren Cuma" gibi çeşitli isimlerle pazarlanıyor.

Peki bu gelenek nasıl başladı? Ekonomiye etkileri ne?

Black Friday, insanların her yıl Kasım'ın dördüncü perşembesinde kutlanan Şükran Günü'nden sonraki Cuma günü aileleriyle kent merkezlerinde alışverişe çıktığı ABD'de başlayan bir gelenek. Bu günde olabildiğince fazla müşteriye ürün satmak isteyen şirketler ise indirimlerinde birbirileriyle yarışıyor.

Black Friday ifadesinin ilk olarak kullanıldığı yer Kasım 1951'de Factory Management and Maintenance (Fabrika Yönetimi ve Bakımı) adlı dergi. O gün işçilerin hasta olduğunu söyleyip işe gelmemesi nedeniyle böyle bir isim takılmış. Aynı yıllarda Philedelphia polisi de kent merkezindeki aşırı kalabalıktan ötürü o güne bu adı vermiş.

Türkiye'de olduğu gibi ABD'de de şirketler yıllar içinde Kara Cuma'yı kulağa daha pozitif gelen bir isimle değiştirmeye çabaladı fakat başarılı olamadı.

ABD'den dünyaya yayıldı

Küreselleşmeyle birlikte Black Friday'de indirim yapma kültürü, ABD'den diğer ülkelere de yayılmaya başladı.

Önce ABD'nin kuzey komşusu Kanada bunu benimsedi. Kanadalıların Black Friday'lerde sınır kentlerinden ABD'ye giderek alışveriş yapması, bunu kolaylaştıran bir etkendi.

Bugün Hindistan'dan Meksika'ya kadar çok sayıda ülkede Black Friday indirimleri yapılıyor.

İngiltere'de de 2010'dan itibaren Black Friday'e yönelik pazarlama kampanyaları arttı.

ABD'li çevrimiçi alışveriş sitesi Amazon, indirimlerini İngiltere sitesinde de uygulamaya başlarken ABD'li Walmart'ın sahibi olduğu ASDA süpermarketlerinde de Black Friday düzenlendi. İndirimler zamanla diğer şirketlere de yayıldı.

Sanal alışverişin yaygınlaşmasıyla birlikte internet siteleri Black Friday'den sonraki Pazartesi gününü Cyber Monday (Siber Pazartesi) ilan ederek o günlerde de büyük indirimler düzenlemeye başladı.

İnternet siteleri için yaratılan Black Friday alan adı olan .blackfriday de 2014'te kullanıma sunuldu. 2 yıl içinde 2 bine yakın site alan adını kullanmaya başladı.

ABD merkezli iş dünyası sitesi the Balance'a göre ABD'deki Black Friday alışveriş hacmi 2002-2016 yılları arasında yüzde 72,3 arttı ve 700 milyar doları aştı.

Black Friday indirimleri farklı isimlerle son yıllarda Türkiye'deki mağazalarda da görülebiliyor.

Ülkenin en büyük çevrimiçi alışveriş sitelerinden biri 2015'te Black Friday indirimleri uygulamaya başlarken, geçtiğimiz yıl bir muhafazakar giyim firması ise Black Friday'e karşı aynı günü White Friday (Ak Cuma) ilan ederek indirim uygulamıştı.

Bu yıl çok sayıda şirket televizyon kanalları ve internetteki reklamlarında "Efsane Cuma", "Müthiş Cuma" ve "Güldüren Cuma" gibi ifadeler kullandı.

Türkiye'deki müşteriler yalnızca Türk şirketlerinden değil, erişebildikleri uluslararası zincirlerdeki Black Friday indirimlerinden faydalanabiliyor.

Uluslararası bilgisayar oyunu mağazası Steam, bunlardan biri.

Türkiye'deki Black Friday alışverişlerinin ABD ve İngiltere'deki kadar yaygın olmaması nedeniyle bu dönemdeki alışverişin cirosuna yönelik herhangi bir çalışma bulunmuyor.

İndirim ve ekonomiye fayda konusunda işe yarıyor mu?

Black Friday'de ilan edilen bazı indirimler gerçek indirim oranlarını yansıtmıyor.

"Yüzde 50 indirimli" diye sunulan bir ürünü başka bir mağazada daha uygun fiyata bulmak mümkün olabiliyor.

Bu yüzden çevrimiçi alışveriş sitelerinin gerçekten indirim yapıp yapmadığını anlamak için kurulan Camel Camel Camel, SlickDeals Price Tracker ve PriceZombie gibi siteler, Black Friday döneminde sıklıkla kullanılıyor.

Black Friday'in tüketicilere daha fazla para harcatarak ekonomiye bir katkı sunup sunmadığı da tartışma konusu.

Bazı araştırmalara göre insanlar Black Friday'de yaptıkları harcamalara karşılık Aralık ve Ocak aylarında daha az harcama yapıyor.