'Kedili Kadın' İfadesi Nasıl Cinsiyetçi Bir Hakarete Dönüştü?

Donald Trump'ın 2024 ABD başkanlık seçimindeki başkan yardımcısı adayı J.D. Vance'in, Kamala Harris'i "kedili kadın" diyerek hedef aldığı sözleri yeniden gündeme geldi. 

Kadınlara yönelik cinsiyetçi bir ifade olarak kabul edilen "kedili kadın" tabiri, pek çok kişinin tepkisini çekiyor.

Vance, 2021'de verdiği bir röportajda "Bu ülkede fiilen, Demokratlar ve şirket oligarklarımız aracılığıyla, kendi hayatlarından ve yaptıkları seçimlerden mutsuz bir grup çocuksuz kedili kadın tarafından yönetiliyoruz" demişti:

"Ve bu yüzden ülkenin geri kalanını da perişan etmek istiyorlar" diyen Vance, ABD Başkan yardımcısı Harris ve Demokrat Partili Alexandria Ocasio-Cortez'i örnek göstermişti.

Bu sözlerin geçen hafta X'te (Twitter) yeniden paylaşılmasının ardından Jennifer Aniston ve Whoopi Goldberg gibi ünlülerin de aralarında yer aldığı pek çok kişi Vance'e tepkisini dile getirdi. 

Dünya genelinde epey yaygınlaşmış bir tipleme olan kedili kadın ifadesi, çocuksuz ve kedilerle yaşayan, genellikle orta yaşlı kadınlara yönelik bir hakaret olarak kullanılıyor. Bu tiplemede kadınlara deli yakıştırması da yapılıyor

Biyolojik çocuğu olmayan Harris'in iki üvey çocuğu var ve bilindiği kadarıyla bir kedisi yok. 

Animaladies adlı bir kitapta "kedili deli kadınlar" üzerine bir bölüm yazan, Avustralya'daki Wollongong Üniversitesi'nden Fiona Probyn-Rapsey, Vance'in sözlerini şöyle değerlendiriyor:

Bu, çocuksuz kadınlar için cinsiyetçi bir yakıştırma ama daha da önemlisi, çocuk sahibi olup olmaması önemli değil gibi görünüyor.

Peki nasıl oldu da kedilerle yaşamak, kadınları aşağılamak için kullanılan bir ifadenin özü haline geldi?

Güç sembolünden cadı mahkemelerine

Antik Mısır'da feminenliğin sembolü olan kediler, bir tanrıçada vücut bulmuştu. Kedi tanrıçası Bast, genellikle bir kedi ya da kedi başlı bir kadın şeklinde tasvir ediliyordu. 

Birleşik Krallık'taki Kent Üniversitesi'nden Corey Wrenn, "kadınların kedileşmesinin" kadınların gücünü yansıttığını fakat bazen bu gücün bastırılması gereken bir tehdit olarak algılandığını söylüyor. 

Ancak Orta Çağ Avrupa'sında kediler paganizm ve büyücülükle ilişkilendirilmeye başlandı. 12. yüzyılda şeytanın kedilere dönüştüğüne dair anlatılar yer alırken, özellikle kadın cadıların kedilere dönüşebildiğine dair inanış yaygınlaştı. 

Süfrajetlerin sembolü oldu

18. yüzyılla beraber Avrupa ve ABD'deki cadı mahkemelerinin adaletsiz olduğu düşüncesinin kabul görmesiyle, kedili kadınlar korkutucu görünümlerini kaybetti. Bunun yerine halk, bekar ve kedilerle yaşayan kadınlara acımaya başladı. 

Bu düşünce özellikle 1837-1901'i kapsayan Viktorya Dönemi'nde yaygınlaştı. 

Potter’s American Monthly adlı derginin 1881'deki bir sayısında Hart Ayrault, "varlığının en önemli amacı" olan evlilikte başarısızlığa uğrayan kadınlar hakkında şöyle yazıyor:

Gelenekler onu kedi ve papağanlarla özdeşleştiriyor ve solmuş kalbinde kalan tüm şefkati onlara akıtması bekleniyor.

20. yüzyılın başlarında kadınların seçme ve seçilme hakkını savunan süfrajetlere karşı da bu tipleme kullanıldı. 

Daha aktif, erkeksi köpeklerin aksine pasif diye algılanan ve evle ilişkilendirilen kediler, süfrajet karşıtı propagandanın sembolü haline geldi. Çeşitli karikatürlerde, evde çocukları ve kedisiyle oturan erkekler, kadınların siyasete katılması karşısında gücünü kaybetmiş gibi tavsir ediliyordu.

Kadınların oy kullanma hakkı için 1916'da yola çıkan ABD'li Nell Richardson ve Alice Burke, ülkeyi dolaşırken bir kedi sahiplendi. 

Arabanın üreticisine atfen Saxon adı verilen kara kedi, gayri resmi maskotları haline geldi ve hâlâ oy hakkının sembolü olarak görülüyor.

Yine de kedili kadın tiplemesinin ortadan kalktığı söylenemez. Simpsonlar'daki (The Simpsons) Eleanor Abernathy ve ABD yapımı The Office'teki Angela gibi karakterler televizyondaki bilindik örnekler arasında. 

Bu tiplemenin karşında feministler, ifadeyi benimseyerek kendilerine ait bir tanıma dönüştürmeye çalışıyor. Ayrıca pek çok "kedili deli kadın" gibi yazılara sahip ürün satılıyor. 

Vance'in sözlerinin yeniden gündeme gelmesi de kadınların, Harris ve kedili kadınlara desteğini göstermesine yol açtı.