Türkiye'nin Zirve Liselerinden Beyin Göçü Alarmı!

Rakamlar, 2024 yılında İstanbul Erkek Lisesi’nden mezun olan öğrencilerin yüzde 89,74’ünün yurt dışına gittiğini gösteriyor.

Ekonomi profesörü Frederic Docquier ve Hillel Rapoport, 2011 tarihli ‘Küreselleşme, Beyin Göçü ve Kalkınma - Globalization, Brain Drain and Development’ adlı çalışmalarında, beyin göçünden, ‘Eğitimli, yetenekli ve nitelikli bireylerin, kendi ülkelerindeki ekonomik, sosyal, siyasi veya mesleki koşulların yetersizliği nedeniyle daha iyi yaşam ve çalışma şartları sunan başka ülkelere göç etmesi’ diye bahseder. Peki, ya bu göç henüz lise mezuniyeti aşamasında başlamışsa? 

Euronews Türkçe, Türkiye’de ilk kez 2017-2018 eğitim-öğretim döneminde uygulanan Liselere Geçiş Sınavı’nın (LGS) güncel verilerini göz önünde bulundurarak, ülke sıralamasının zirvesinde yer alan iki lisedeki (Galatasaray Lisesi ve Kabataş Erkek Lisesi) öğrencilerin mezuniyet sonrasındaki süreçte tercihlerini inceledi. 

Her ikisi de İstanbul’da bulunan liselerin 2024 yılındaki taban puanları 494,77, yüzdelik dilimleri 0,04’tü. Sıralamadaki bu benzerliğe karşın okullar, Fransızca (Galatasaray Lisesi) ve Almanca (İstanbul Erkek Lisesi) olan eğitim dilleri ve kurumsal geçmişleriyle ayrışıyor.  

Ayrıca İstanbul Erkek Lisesi’nde, Almanya'da lise eğitiminin sonunda alınan ve üniversiteye giriş hakkı tanıyan bir diploma ve sınav sistemi olan ‘Abitur’ sistemi mevcut. 

Galatasaray Lisesi
Okulun Milli Eğitim Bakanlığı tabanlı internet sitesinde, 2020-2023 yıllarının Yükseköğretim Kurumları Sınavı’nın (YKS) verileri erişime açık. 

Buna göre, 2020 yılında Galatasaray Lisesi’nin 136 öğrencisinin sınava girdiği, 100’ünün bir üniversiteye kayıt yaptığı, 15’inin kurum içinde uygulanan sınavla Galatasaray Üniversitesi’ni kazandığı, 17’sinin tercih yapmadığı, dördünün yurt dışına gittiği görülüyor. Lisenin paylaştığı veriler dahilinde, 2020’de eğitim-öğretim hayatı için yurt dışına giden öğrencilerin oranı, yurtta kalanlara kıyasla yüzde 2,94’tü. 

2021’de 162 öğrencinin sınava katıldığı, beşinin YKS’ye girmediği, 94’ünün YKS ile Türkiye’deki başka bir üniversiteyi kazandığı, 32’sinin kurum içi sınavla Galatasaray Üniversitesi’ne gittiği, 10 öğrencinin yerleşemediği ve son olarak 21’inin yurt dışına çıktığı görülüyor. Oran, yüzde 12,96’ydı. 

2022’de 141 öğrenci vardı. 8’i sınava girmedi. 92’si YKS ile Türkiye’de bir okula girdi. 21’i Galatasaray Üniversitesi’ne girdi. 20 öğrenci yerleşemedi. 22’si yurt dışına gitti. Eğitim için yurttan ayrılan öğrencilerin oranı, yüzde 15,6’ydı. 

Son olarak, verilerin paylaşıldığı 2023 yılında 121 öğrenci vardı. 8’i sınava girmedi. 68’i YKS ile Türkiye’de bir okula girdi. İç sınav ile Galatasaray Üniversitesi’ne yerleşen öğrenci sayısı 15’ti. Dokuz öğrenci yerleşemedi. 29’u yurt dışına gitti. Yurt dışına çıkanların oranı, yüzde 23,97’ydi. 

Yani 2020-2023 aralığında, yurt dışına giden öğrencilerin oranında 7,25 katlık artış görüldü. 2020’de, sadece dört öğrenci Türkiye’den ayrılırken bu rakam 2023’te 29’du. 

Galatasaray Lisesi henüz 2024 yılının rakamlarını açıklamadı.  

İstanbul Erkek Lisesi
Fatih ilçesinde bulunan İstanbul Erkek Lisesi, Abitur sisteminin sağladığı avantajlar nedeniyle Türkiye’nin yurt dışına en çok öğrenci gönderen eğitim kurumlarından biri olarak öne çıkıyor. 

Tıpkı Galatasaray Lisesi gibi İstanbul Erkek Lisesi’nin de Milli Eğitim Bakanlığı tabanlı web sitesinde YKS verileri ve öğrencilerin tercihleri görülebiliyor. 

Buna göre, 2020 yılında okulun 165 öğrencisi vardı. 20’si tercih yapmadı. 60’ı yurt dışındaki okullara yerleşti. 85’i yurtta kaldı. Oran, yüzde 36,36.

Bunu takip eden 2021 yılında lisenin 165 öğrenci bulunuyordu. 21’i tercih yapmadı. 40 öğrenci Türkiye’de kaldı. 104 öğrenci yurt dışına gitti. Son oran, yüzde 62,13. Yani neredeyse her dört öğrenciden üçü eğitim için ülkeden ayrılmıştı. 

2022 yılında ise 172 öğrenci vardı. 99'u yurt dışına gitti. 22 öğrenci tercih yapmadı. 93 öğrenci Almanya’ya gitti. Bir önceki yıla kıyasla gerilemenin görüldüğü 2022’de, son oran yüzde 57,56’ydı.  

2023'te toplam 166 öğrenci vardı. 13’ü tercih yapmadı. 20’si Türkiye’de kaldı. 133 öğrenci yurt dışına gitti. Oran, son dönemin en yükseğiydi, yüzde 80,12. Fakat daha da çarpıcı olanı, bir sonraki yıl görüldü. 

2024’te 156 öğrenci vardı. Sadece 9 öğrenci Türkiye’de kaldı. 7’si İsviçre’ye, geri kalan 140’ı Almanya’ya gitti. Oran, kurum tarihine geçecek şekilde, yüzde 89,74’tü. Yani neredeyse her 10 öğrenciden dokuzu yurttan ayrıldı. 

Beyin göçü gerçeği
Türkiye İstatistik Kurumu, 26 Eylül 2024’te, 2021-2023 yıllarının “Yükseköğretim Beyin Göçü” rakamlarını paylaştı.

Çalışma kapsamında, lisans eğitimini Türkiye'de tamamlayıp, mezuniyet sonrasında yurt dışında uzun süreli ikamet eden Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının verileri incelendi. 

Bu doğrultuda, 2015’te yüzde 1,6 olan oran, 2023’te, kadınlarda yüzde 1,6, erkeklerde yüzde 2,4’e yükseldi. 

2023’te, bilişim ve iletişim teknolojileri alanlarından mezun olanlarda bu oran yüzde 6,8, mühendislikte yüzde 4,4, doğa bilimlerinde yüzde 2,6’ydı. 

Mezunların beyin göçü oranları incelendiğinde, en yüksek beyin göçü oranına sahip lisans programları sırasıyla, moleküler biyoloji ve genetik (yüzde 17,9), biyomühendislik (yüzde 10,2), işletme mühendisliği (yüzde 9,8), elektronik mühendisliği (yüzde 9,1), matematik mühendisliği (yüzde 8,9) ve bilgisayar mühendisliği (yüzde 8,4) oldu. 

Bir lisans programını tamamlayanların göç etmek için tercih ettikleri ilk beş ülke sırasıyla Amerika Birleşik Devletleri (yüzde 21,4), Almanya (yüzde 17,5), Birleşik Krallık (yüzde 11,2), Hollanda (yüzde 6,9) ve yüzde 4,9 ile Kanada’ydı. 

İşletme bölümü ABD ve Kanada’da birinci, İngiltere’de ikinci, Almanya’da üçüncü, Hollanda’da dördüncü sıradaydı. 

Euronews Türkçe