Trump Dış Politikasının İlk Günü Nasıl Geçti?

Donald Trump, ABD Başkanı olarak ilk gününde önemli bir iklim anlaşmasından ve Dünya Sağlık Örgütü'nden (DSÖ - WHO) çekildi, "güç yoluyla barış" vizyonunu geliştirdi ve İsrail ile Hamas arasındaki ateşkes konusunda şüphelerini dile getirdi.

Pazartesi günü 47. ABD Başkanı olarak göreve başlamasından kısa bir süre sonra imzaladığı çok sayıda kararnameden birinde Trump, ülkeyi Paris iklim anlaşmasından çekerek, ilk döneminde yaptığı ve halefi Joe Biden tarafından tersine çevrilen bir hamleyi tekrarladı.

Trump'ın emrinde, anlaşmanın ABD değerlerini yansıtmayan ve "Amerikan vergi mükelleflerinin dolarlarını Amerikan halkının çıkarları için mali yardıma ihtiyaç duymayan ya da bunu hak etmeyen ülkelere yönlendiren" çok sayıda uluslararası anlaşma ve örgütten biri olduğu belirtildi. 2017'de ilk kez ortaya attığı ve ikinci döneminde yeniden canlandırdığı "Önce Amerika" doktrinine bir gönderme.

'Güç yoluyla barış'
Trump, başkomutan açılış balosunda yaptığı konuşmada, ABD'nin 40. Başkan Ronald Reagan'a atfedilen "güç yoluyla barış"a ulaşacağını belirtti.

"Başarımızı sadece kazandığımız savaşlarla değil, aynı zamanda sona erdirdiğimiz savaşlarla ve belki de en önemlisi hiç girmediğimiz savaşlarla ölçeceğiz. Buna güç yoluyla barış deniyor," dedi Trump.

Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenskiy sosyal medya üzerinden yaptığı bir paylaşımda, Trump'ın bu yorumunu onaylayarak şunları söyledi: "Başkan Trump her zaman kararlıdır ve açıkladığı güç yoluyla barış politikası Amerikan liderliğini güçlendirmek ve en önemli önceliğimiz olan uzun vadeli ve adil bir barışa ulaşmak için bir fırsat sunuyor."

Ancak Trump'ın Rusya ve Ukrayna arasında bir barış anlaşmasına nasıl aracılık edeceğine ilişkin ayrıntılar çok az.

Oval Ofis'te düzenlediği basın toplantısında kendisine yöneltilen bir soru üzerine Trump, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile "çok yakında" görüşeceğini ve Rus liderin Ukrayna ile ateşkes görüşmeleri yapmayı reddederek Rusya'yı "mahvettiğini" söyledi.

"Başkan Putin'le konuşmalıyım, bunu öğrenmemiz gerekecek. Heyecanlanmış olamaz. Durumu pek iyi değil," diyen Trump, Zelenskiy'nin "bir anlaşma yapmak istediğini" de sözlerine ekledi.

Kiev, 2014'te Ukrayna'nın ilk işgali sırasında tek taraflı olarak ilhak edilen Rus işgali altındaki Kırım da dahil olmak üzere, Kremlin ile topraklarından vazgeçmeyi de içeren bir barış anlaşması fikrini defalarca reddetti.

İsrail ve Hamas
Beyaz Saray muhabirinin İsrail ve Hamas'ın Trump'ın Beyaz Saray'a girmesinden günler önce üzerinde anlaşmaya vardıkları önemli ateşkes anlaşmasını sürdüreceklerini düşünüp düşünmediğini sorması üzerine Trump, "Bu bizim savaşımız değil, onların savaşı. Ama bundan emin değilim."

Günler önce Trump, İsrail ile Hamas arasında ABD, Katar ve Mısır ile aylarca süren müzakerelerin ürünü olan üç aşamalı ateşkes anlaşmasını üstlenmişti. Biden'ın müzakere ekibinin mayıs ayında ortaya koyduğu anlaşmaya dayanan anlaşma, İsrail tarafındaki gecikmelerin ardından pazar günü yürürlüğe girdi.

Ancak Trump, Biden yönetimi tarafından işgal altındaki Batı Şeria'da Filistinlilere kötü muamele etmek ve saldırmakla suçlanan aşırılık yanlısı İsrailli yerleşimci gruplara ve bireylere uygulanan yaptırımları tersine çevirdi.

Times of Israel'in haberine göre bu karar geçtiğimiz yıl, aralarında ABD'nin Filistinlilere şiddetle saldırdığını ve onları yasadışı bir şekilde topraklarından sürdüğünü belirttiği yerleşimcilerin de bulunduğu 17 kişi ve 16 kuruluşa karşı kullanılmıştı.

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'nun göreve başlamadan önce konuyu Trump'a ilettiği anlaşılıyor.

Dış yardımda duraklama
Pazartesi günü imzaladığı bir başka kararnameyle Trump, ABD'nin tüm dış yardım programlarını 90 gün süreyle geçici olarak askıya aldı: Dışişleri Bakanı Marco Rubio da bir hafta önce bunun ipuçlarını vermişti.

Kongre birçok program için ABD dış yardımlarının dağıtımını zaten zorunlu kıldığından ve dolayısıyla bu yardımları harcamak zorunda olduğundan, başlangıçta kaç milyon doların bu emirden etkileneceği hemen belli değil.

Trump'ın emri, Rubio'nun ya da daha kıdemsiz bir yetkilinin dış yardımların nereye harcanacağına karar vereceği anlamına geliyor. Rubio geçen hafta yaptığı açıklamada, tüm fon tekliflerinin şu üç soruya yanıt vermesi gerektiğini söyledi: "Amerika'yı daha güvenli hale getiriyor mu? Amerika'yı daha güçlü kılıyor mu? Amerika'yı daha müreffeh hale getiriyor mu?"

Trump uzun zamandır ABD'nin dış yardım harcamalarından ve Rusya'ya karşı kendini savunmaya devam eden Ukrayna'ya yardım için harcadığı paradan şikayetçi.

Associated Press'e (AP) göre, Biden yönetimindeki son resmi dış yardım muhasebesi, afet yardımından 204 ülke ve bölgedeki sağlık ve demokrasi yanlısı girişimlere kadar yurtdışındaki girişimler için 68 milyar dolar (65 milyar euro) ayrıldığını gösterdi.

İsrail, Mısır ve Ürdün gibi ülkeler ABD dış yardımının en büyük alıcılarından bazıları. Bağışları onlarca yıl önce oluşturulmuş paketlere dahil edildiğinden, en azından kısa vadede aldıkları yardımlarda dramatik bir azalma görmeleri pek olası değil.

'İspanya'nın NATO harcamaları çok düşük'
Trump, Oval Ofis'te düzenlediği basın toplantısında NATO harcamalarıyla ilgili bir soru üzerine "İspanya'nın harcamaları çok düşük," dedi. Ülke, NATO'nun GSYH'nin yüzde 2'si olan savunma harcaması eşiğine henüz ulaşamamış üç Avrupalı NATO üyesinden biri.

Ardından İspanya'nın bir "BRICS" ülkesi olup olmadığını sordu ki değil: ittifakın çekirdek üyeleri aslında Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika yer alıyor. Dolayısıyla BRICS'in NATO ya da AB ile hiçbir ortak üyesi bulunmuyor.

Trump yine de, "BRICS ülkeleri bunu yapmak istiyorsa, sorun değil, ama ABD ile yaptıkları işlere en azından yüzde 100 gümrük vergisi koyacağız," dedi.

NATO'nun eşik değerini yüzde 5'e çıkarmasını önerdi ki bu rakam çoğu üyenin mevcut bütçesinden çok daha yüksek.

Öte yandan Trump, göreve geldiği ilk gün Kanada ve Meksika'ya kapsamlı gümrük vergileri getirme yönündeki seçim kampanyası tehdidine karşı harekete geçmeyi reddetti. Bunun yerine 1 Şubat'ta Kanada'ya yeni gümrük vergileri getireceğini açıkladı.