Kıtalar Nasıl Oluştu?

Dünya'nın sıradışı bileşimi gezegenimizdeki yaşam için gerekli ama bunun nasıl oluştuğunu hâlâ bilmiyoruz

Kıtaların nasıl oluştuğuyla ilgili yanılıyor olabileceğimiz yeni bir araştırmada belirtildi.

Dünya'da yaşanabilmesini sağlayan nedenlerden biri olan bu kıtalar, onu Güneş sistemimizdeki gezegenler arasında benzersiz kılıyor. Ancak kıtalar hâlâ büyük ölçüde gizemini koruyor ve bilim insanları Dünya yüzeyinin neden bu önemli kütlelere ayrıldığını bilmiyor.

Kıtasal kabuk, okyanus altındakine kıyasla daha düşük demir içerdiği ve daha oksitlenmiş durumda olduğu için kıtalar deniz seviyesinin üzerinde kalabildi ki bu, karasal yaşam için şart. Kıtaların bu yapısı, daha az yoğun oldukları ve su yüzeyinde daha kolay durabildikleri anlamına gelir ve böylece daha yüksekte yer alırlar.

2018'de ortaya atılan ve bildiğimiz dünyanın oluşumuna dair popüler bir açıklama haline gelen bir teoriye göre bunun nedeni garnet mineralinin kristalleşmesi. Bu açıklamaya göre okyanusal bir plakanın kıtasal bir plakanın altına girmesiyle meydana gelen karasal volkanik yayın altındaki magmada garnet kristalleşti ve bu süreç oksitlenmemiş demiri ortadan kaldırdı.

Ancak yeni çalışma bu hipotezi geçersiz kılıyor ve kıtaların da daha iyi anlaşılmasını sağlıyor. Garnetin kristalleşmesiyle ilgili bu hipotezi test etmenin yolunu arayan, araştırmanın arkasındaki ekip laboratuvarda bu ısı ve basıncın bir kopyasını yarattı.

Ekip bunu küçük modellere büyük miktarda kuvvet uygulayabilen "piston-silindir düzeneği" ve onları ısıtan bir ısıtma sistemi kullanarak yaptı. Araştırmacılar 13 farklı deneyde Dünya kabuğunun içindekine benzer koşullarda, erimiş kayadan garnet örnekleri üretti.

Daha sonra araştırmacılar dünyanın dört bir yanından garnet örnekleri topladı. Bunların analiz edilmesi sonucu yapıları anlaşıldı ve araştırmacılar ne kadar oksitlenmiş ve oksitlenmemiş demir içerdiklerini öğrendi.

Araştırmacılar daha sonra bileşlerini anlamak için kullanılan X-ray ışınlarıyla bu iki örneği karşılaştırdı. Araştırmacılar garnetlerin, Dünya'da bulunan yapıyı açıklamaya yetecek kadar oksitlenmemiş demir içermediğini tespit etti.

Yeni makalenin araştırmacılarından Elizabeth Cottrell yaptığı açıklamada, "Bu sonuçlar garnet kristalleşmesi modelini, karasal volkanik yaylardan gelen magmaların neden oksitlendiğine ve demirin tükendiğine dair son derece ihtimal dışı bir açıklama haline getiriyor" dedi.

Kıtasal kabuğun altında yer alan Dünya mantosundaki koşulların bu oksitlenme koşullarını meydana getirmesi daha olası.

Bu da önde gelen teorilerden birinin artık reddedilebileceği anlamına geliyor. Fakat tam anlamıyla ne gerçekleştiği hâlâ bilinmiyor ve araştırmacılar bu gizemli süreçte neler olup bittiğini anlamak adına daha fazla araştırma yapmayı umuyor.

Bulguları açıklayan "Garnet crystallization does not drive oxidation at arcs" (Garnet kristalizasyonu yaylarda oksidasyona yol açmıyor) başlıklı makale Science adlı bilimsel dergide yayımlandı.