Donald Trump, Grönland'ı Neden İstiyor?

ABD'nin seçilmiş başkanı Donald Trump, Salı günü Florida'daki Mar-a-Lago malikanesinde düzenlediği basın toplantısında, Danimarka'nın Grönland'dan 'vazgeçmesi gerektiğini' açıkladı.

Peki, Trump yüzde 80'i buzlarla kaplı bir adayı neden istiyor?

Trump'ın Grönland'a ilgisi yeni değil. İlk kez 2019'da, gazetecilere verdiği demeçte, adanın ABD topraklarına katılmasının "stratejik ve ilginç" olacağını söylemiş ve bundan, "Büyük bir gayrimenkul anlaşması" diye bahsetmişti.

Aynı dönemde, Danimarka'nın Grönland'a her yıl 700 milyon dolar (24,7 milyar Türk Lirası) harcadığını belirterek, adanın Kopenhag'a "zarar verdiğini" iddia etmişti.

Danimarka Başbakanı Mette Frederiksen, ABD'den gelen talebi "absürt" diye yanıtlamış, Trump da Frederiksen'in bu cevabını, "çirkin ve uygunsuz" diye yorumlamıştı.

Geçtiğimiz ay Truth Social adlı sosyal medya platformu üzerinden yayınladığı bir gönderide Trump, "ulusal güvenlik ve bağımsızlık" amacıyla Grönland'ın ABD'ye katılmasını tekrar dile getirdi.

Ada aynı zamanda Amerika Birleşik Devletleri'nin dünyanın en kuzeyindeki askeri tesisine, Pituffik Uzay Üssü'ne ev sahipliği yapıyor.

Burası nükleer ve konvansiyonel savunmada önemli bir üs olup Rusya'nın Kuzey Kutbu üzerinden başlatacağı olası bir saldırıya karşı erken uyarı sağlıyor.

Yine, Soğuk Savaş yıllarında Kuzey Amerika'dan gelen balistik füzelerin izlenmesine olanak tanıyan radar sistemleri bulunuyordu.

Soğuk Savaş, 1947 ile 1991 yılları arasında, özellikle ABD ve Sovyetler Birliği (SSCB) arasında süren, ideolojik, siyasi, askeri ve ekonomik bir çatışma dönemiydi. Bu, SSCB'nin dağılmasıyla sona erdi.

Öte yandan, Kuzey Kutup Dairesi'ndeki buzulların erimesi ve yeni nakliye güzergahlarının ortaya çıkmasıyla beraber Çin ve Rusya'nın ilgisini çeken Kuzey Atlantik rotası, Grönland'ın jeopolitik ölçekte önemini giderek artırıyor.

Ayrıca, Grönland'ın kömür, çinko, bakır, demir, elmas ve petrol gibi çok sayıda keşfedilmemiş madene ev sahipliği yaptığı düşünülüyor.

Toprakların yüzde 80'i buzlarla kaplı olduğu için zorlu koşullardan ötürü adanın yer altı kaynaklarına yönelik net bir bilgi yok.

Doçent Doktor Ali Osman Karaoğlu, Anadolu Ajansı (AA) için kaleme aldığı yazıda, Grönland'ı asıl önemli kılan faktörün yeraltı kaynakları ve deniz yetki alanları olduğunu söylüyor.

Bölgede uranyum, nikel veya titanyum gibi birçok doğal kaynağın henüz rezerv olarak durduğunu belirtiyor.

Yine Grönland'ın coğrafi, stratejik ve çevresel açıdan büyük öneme sahip dünyanın en kuzeyindeki Arktik Bölgesi'nin komşusu olduğunu, 1940'lardan beri ABD'nin zaman zaman Danimarka'ya satın alma teklifinde bulunduğunu vurguluyor.

Danimarka'nın Trump'ın teklifine karşı çıkmasına rağmen, istemeleri halinde Grönland'ı satmalarının mümkün olduğunu belirten Karaoğlu, ABD'nin bu uygulamaya yabancı olmadığını hatırlatıyor:

"ABD, 1803'te Fransa'dan Louisiana'yı, 1819'da İspanya'dan Florida'yı, 1867'de Rusya'dan Alaska'yı satın aldı. Ancak ABD'nin satın almalarının çoğu, teknolojinin bu kadar gelişmediği, deniz yetki alanlarından ve kıta sahanlığı yataklarından doğal kaynakların çıkarılamadığı 19. yüzyılın ikinci yarısı ile 20. yüzyılın birinci yarısında gerçekleşti."

Günümüzde birçok devletin doğal kaynaklarını çıkarabilecek teknolojiye ve donanıma sahip olduğunun altını çizen akademisyen, Danimarka'nın, Grönland'ın sağladığı avantajlardan vazgeçmeyeceğini belirtti.

Statü
Grönland dünyanın en büyük adası. Danimarka Krallığı'na bağlı ve özerk statüde. Adada yaşayanlar hem Danimarka hem de Avrupa Birliği vatandaşı. Ada tarih boyunca Norveç ve Danimarka arasında "tartışmalı" statüdeydi.

Uluslararası Sürekli Adalet Divanı'nın (USAD) 1933 tarihli "Doğu Grönland'ın Hukuki Statüsü" davasından sonra adanın Danimarka'ya ait olduğu tescillendi.

1979'a kadar sömürgelerdi. 1979'da özerklik tanındı ve iç işlerinde öz yönetimlerinin olmasına müsaade edildi. Dış işlerinde Kopenhag'a bağlılar.

Çoğu yerli İnuitlerden oluşma 60.000'den az insan yaşıyor. Danimarka Parlamentosu'nda temsilcileri var.

Son yıllarda adadan "bağımsızlık" sesleri yükseliyor.

Ocak ayında Grönland Başbakanı Mute Egede adada bağımsızlık referandumu yapılması çağrılarını yineledi.

Ada satılık mı?
Danimarka ve Grönland'daki yetkililer, adanın satılık olmadığını vurgulayıp, Trump'ın önerisini defaatle reddetti.

Başbakan Egede geçtiğimiz ay yaptığı bir açıklamada, "Grönland bizim. Satılık değil ve asla olmayacak," dedi.

Danimarka Krallığı da kraliyet armasına Grönland'ı temsil eden kutup ayısını ve Faroe Adaları için kullanılan koç figürünü daha belirgin hale getirdi.

Bu gelişmeyi bazıları, Kral Frederik'in Donald Trump'a verdiği mesaj şeklinde yorumladı.

Danimarka Başbakanı Frederiksen, geçmiş yıllarda ABD'nin Grönland'ı almak istemesi önerisine, "Bunun ciddi ciddi düşünülmediğini umuyorum," demişti.

Trump, Grönland'a ek olarak Kanada'ya ABD'nin "51. eyaleti" olmasını önermiş ve Panama Kanalı'nı geri istemişti.