2025'te Bizi Hangi Salgın Hastalıklar Bekliyor?

2019'da COVID-19 pandemisinin dünyayı sarsmasından beri sağlık uzmanlarının gündemi neredeyse hiç boş kalmadı.

Maymun çiçeği, sıtma ve kuş gribi salgınları özellikle 2023 ve 2024'te birçok kez endişe konusu olurken, uzmanlar 2025'te hangi hastalıkların ciddi boyutta kriz yaratabileceğine kafa yoruyor.

Nottingham Trent Üniversitesi'nden Mikrobiyal Biyoenformatik Doçenti Conor Meehan, The Conversation'da kaleme aldığı makalede kuş gribinin, 2025'teki sağlık gündeminin önemli bir bölümünü işgal edebileceğini yazdı.

Meehan, "Bir influenza virüsü şu anda büyük endişe yaratıyor ve 2025'te ciddi bir sorun olma eşiğinde. Bu, bazen 'kuş gribi' olarak da adlandırılan influenza A'nın alt türü H5N1," ifadelerini kullandı.

Bu virüs, şu anda hem yaban hayatında hem de kümes hayvanları arasında hızla yayılıyor. Son dönemde ABD eyaletlerinde bu virüse ineklerde, Moğolistan'da ise atlarda da rastlandı.

'Şimdilik insandan insana bulaşmıyor'
Hayvanlar arasında vakaların artması, virüsün insanlar arasında da yayılabileceğine yönelik endişeleri artırdı.

Bu yıl söz konusu patojenle ilgili olarak, ABD'de 61 insan vakası kayda geçti. Vakaların çoğu çiftçilerin enfekte sığırlarla temas etmesi veya insanların çiğ süt içmesinden kaynaklandı.

Önceki iki yılda Amerika'da sadece iki vaka kayda geçmişti. Bu yüzden 2024 kuş gribi vakalarında önemli bir artışa sahne oldu. Virüs kaynaklı ölüm oranı ise yüzde 30.

Meehan, "Kuş gribi hızla halk sağlığı yetkililerinin öncelikliler listesinde yukarılara tırmanıyor," diye yazdı.

Öte yandan, H5N1 kuş gribinin insandan insana bulaştığına dair henüz bir kanıt yok. Kayda geçen vakalarda virüsün hayvanlardan insanlara bulaştığı anlaşılıyor.

Bu da virüsün insanlarda bir pandemiye neden olma olasılığını büyük ölçüde azaltıyor.

Kuş gribinin hücresel işleyişi farklı
Meehan kuş gribinin insandan insana geçmesini zorlaştıran faktörlere de değindi. Bilim insanına göre bu durum büyük ölçüde virüsün hücresel düzeydeki işleyişinden kaynaklanıyor.

Yaygın influenza virüsleri, insanı enfekte etmek için hücrelerin dışındaki 'siyalik reseptörler' adı verilen moleküler yapılara bağlanmak zorunda.

İnsanlara adapte olmuş influenza virüsleri bu siyalik reseptörleri çok iyi tanıyor ve bu da hücrelerimizin içine girmelerini kolaylaştırıyor. Sonuçta bu virüsler insanlar arasında rahatça yayılabiliyor.

Öte yandan kuş gribi, kuşlardaki siyalik reseptörlerine adapte olmuş durumda.

Meehan, "Bunlar insan reseptörlerine tutunurken bazı uyumsuzluklar yaşar. Bu nedenle, mevcut haliyle H5N1 insanlara kolayca yayılamaz," ifadelerini kullandı.

Mutasyon riski var
Öte yandan yakın zamanda yapılan bir araştırma, söz konusu virüsün genomunda meydana gelen tek bir mutasyonun, H5N1'i insandan insana yayılma konusunda ustalaştırabileceğini ortaya koymuştu.

Bu tür mutasyonlar virüsün insan hücrelerine tutunma yeteneğini artırarak yeni bir pandeminin başlamasına neden olabilir.

Bilim insanı, "Bu kuş gribi türü bu değişimi yaşarsa ve insanlar arasında yayılmaya başlarsa, hükümetler salgını kontrol etmek için hızlı hareket etmeli," dedi.

Pandemi planları hazırlanıyor
Nitekim dünyanın dört bir yanından hastalık kontrol merkezleri, kuş gribi ve ufukta görünen diğer hastalıklar için pandemi hazırlık planları yapıyor.

Örneğin İngiltere, 2025'teki olası kuş gribi riski için söz konusu virüse karşı koruma sağlayan H5 aşısından 5 milyon doz satın aldı.

Ayrıca Mehaan, bu virüsün 2025'te insanlar arasında yayılmaya başlamasa bile ekonomiye önemli zarar verebileceğini belirtiyor.

"İnsanlar arasında yayılma potansiyeli olmasa bile kuş gribinin 2025 yılında hayvan sağlığını daha da fazla etkilemesi muhtemel," diyen bilim insanı, sözlerini şöyle sürdürdü:

"Bu durum yalnızca hayvan refahı açısından büyük sonuçlar doğurmakla kalmıyor, aynı zamanda gıda tedarikini aksatma ve ekonomik etkilere de yol açma potansiyeline sahip."

Öte yandan gelecek yıl sağlık yetkililerini bekleyen tek sorun da kuş gribi değil. Halihazırda sıtma, HIV, tüberküloz ve diğer patojenler, çeşitli ülkelerde önemli kriz başlıkları olmaya devam ediyor.

Bilim dünyası bu türden hastalıklara "yavaş pandemiler" adını veriyor.

Meehan, "Bunlarla mücadele etmek ve henüz ortaya çıkmamış yeni hastalıkları taramak çok önemli," diyor.